Սեպագիր տախտակներ. նախապատմություն

Սեպագիր արձանագրություններն աշխարհի հնագույն արտեֆակտների ամենահարուստ տեսակներից մեկն են. համարվում է, որ ավելի քան կես միլիոնը պահվում է թանգարանային հավաքածուներում, և հազարավոր կամ գուցե և միլիոնավոր արձանագրություններ դեռ պետք է պեղել: Այս արտեֆակտները համաշխարհային ժառանգության հարուստ մաս են կազմում, որոնք հնարավորություն են ընձեռում ուսումնասիրողներին կենսական տեղեկույթ քաղել դրանք ստեղծած հասարակությունների մասին: Նման տեղեկույթը առավել արժեքավոր է դառնում, երբ իրերը պատշաճորեն են պեղվում՝ փաստաթղթով հիմնավորված պեղավայրերում, որոնք փորձագետներին հնարավորություն են ընձեռում վերլուծել ոչ միայն դրանց բովանդակությունը, այլև ֆիզիկական և մշակութային համատեքստը:

Մերձավոր Արևելքում, հակամարտության սրմանը զուգընթաց, զգալիորեն աճեցին նմանատիպ իրերի թալանի և ապօրինի վաճառքի հնարավորությունները: Մասնավոր գործարքառուները, ինչպես նաև Իրաքի ու Լևանտի իսլամական պետության (ԻԼԻՊ. ISIS) նման զինյալ խմբավորումներն օգտվում են անվտանգության բացակայությունից այնպիսի երկրներում, ինչպիսին Իրաքն է, որտեղ համեմատաբար հեշտ է գտնել ու տանել հնագիտական նշանակալից արժեք ներկայացնող իրերը և վաճառել դրանք սև շուկայում:

Նմանօրինակ վաճառքները, սակայն, անհնար է կազմակերպել առանց պահանջարկը խթանող գնորդների: Դրա վառ օրինակն է Գրինների ընտանիքի դեմ հարուցված գործը, ովքեր Օկլահոմայի Հոբբի Լոբբի (Hobby Lobby) մանրածախ առևտրի ցանցի սեփականատերերն են: 2010 և 2011 թթ. Միացյալ Նահանգների մաքսային մարմիններն ու Սահմանային վերահսկողությունն առգրավեցին կազմակերպությանը հասցեագրված մի քանի փաթեթ: Փաթեթները պիտակավորված էին իբրև «հախճասալիկի նմուշներ» և փաստաթղթով հաստատված էին որպես Թուրքիայից ուղարկված, մինչդեռ իրականում դրանք պարունակում էին ավելի քան 5,500 սեպագիր արձանագրություն և աղյուսասալիկ, կավե , ինչպես նաև գլանաձև կնիքներ, հավանաբար Իրաքից: Գրինների ընտանիքը, որը աստվածաշնչյան Մերձավոր Արևելքի հետ կապ ունեցող իրերի հայտնի հավաքորդ (կոլեկցիոներ) էր, առաքվող ապրանքների դիմաց մասնավոր գործարքառուին վճարել էր 1,6 միլիոն դոլար: Նրանք համաձայնեցին ապրանքների առգրավմանը և Արդարադատության դեպարտամենտին 3 միլիոն դոլարի տուգանք վճարեցին:

Պատմական կարևոր արտեֆակտների թալանն ու ապօրինի վաճառքը վնաս է հասցնում համաշխարհային մշակութային ժառանգությանը բազմաթիվ պատճառներով. դրանք խոչընդոտում են ուսումնասիրությունները, իրերը կտրում են իրենց պատմական համատեքստից և վտանգված համայնքներին զրկում են իրենց մշակութային օրինական սեփականությունից: Հոբբի Լոբբիի (Hobby Lobby) դատական գործն ընդգծում է նմանօրինակ մաքսանենգ առևտրի վերահսկման կարևորությունը ոչ միայն այն վայրերում, որտեղ հայտնաբերվում են արտեֆակտները, այլ նաև այն վայրերում, որտեղ դրանք հավաքում և գնում են: