Ընտրույթի ձևավորման մեթոդներ․ ամփոփում

Վիճակագրական հետազոտություններում ընտրանքներ ձևավորելու մեթոդները ցույց են տալիս, թե համախմբությունից ինչպե՞ս ենք մենք ընտրում անդամներ հետազոտության համար:

Եթե ընտրանքը պատահականության սկզբունքով չի ձևավորված, ապա այն հավանաբար կլինի ինչ որ տեսակետից կողմնակալ և տվյալները կարող են չլինել ներկայացուցչական համախմբության համար։

Ընտրանք ձևավորելու շատ ձևեր կան, որոնցից մի մասը լավն են, իսկ մյուսները՝ վատը:

Հարմար ընտրանք: Հետազոտողն առանձնացնում է ինչ-որ ոչ պատահական կերպով ձևավորված ընտրանք, որը պատրաստ առկա է:

Օրինակ՝ հետազոտողը հարցնումն անցկացնում է որևէ փողոցով քայլող մարդկանց շրջանում:

Ինչո՞ւ սա հավանաբար կլինի կողմնակալ. տեղանքը, օրվա ժամը և այլ հանգամանքներ ստեղծում են մարդկանց կողմնակալ ընտրանք:

Կամավոր արձագանքման ընտրանք. Հետազոտողը առաջարկում է համախմբության անդամներին միանալ ընտրանքին և մարդիկ իրենք են որոշում լինել ընտրանքում և մասնակցել հետազոտությանը, թե ոչ:

Օրինակ՝ հեռուստահաղորդման հյուրը իր հեռուստադիտողներին առաջարկում է այցելել իր կայք և մասնակցել առցանց հարցմանը:

Ինչո՞ւ է ընտրույթի այս կերպ ձևավորումը հավանաբար կողմնակալ. մարդիկ, ովքեր նայում են տվյալ հաղորդումը և ժամանակ են հատկացնում արձագանքելու հարցմանը, հակված են ունենալ նմանատիպ կարծիքներ, քան համախմբության մնացած մասը:

Պարզ պատահական ընտրանք. Համախմբության յուրաքանչյուր անդամ և անդամների բազմություն հավասար հավանականություն ունի ընտրանքի մեջ ներառված լինելու։ Համակարգչային ծրագրեր, պատահական թվերի գեներատորներ, կամ այսպիսի այլ տեսակի շանսերի ընտրության պրոցեսներ են պահանջվում պարզ պատահական ընտրանք ձևավորելու համար։

Օրինակ: Ուսուցիչն աշակերտների անունները գրում է թերթիկների վրա, փաթաթում թղթերը, լցնում գլխարկի մեջ և առանց նայելու վերցնում մի քանիսը՝ աշակերտների ընտրանք ձևավորելու նպատակով:

Ինչո՞ւ է սա լավ ընտրանք. պատահական ընտրանքները սովորաբար արդար ձևով են ներկայացնում համախմբությունը, քանի որ դրանք չեն նախընտրում որոշակի անդամների:

Տեսակավորված պատահական ընտրանք: Նախ համախմբությունը տրոհվում է խմբերի: Ընտրանքի մեջ ներառվում են խմբերից յուրաքանչյուրից պատահականորեն ընտրված անդամներ:

Օրինակ: Ուսանողների շրջանում հարցում իրականացնելու համար ընտրանքը կազմվում է $100$100 ուսանողներից, որոնցից $25$25-ն առաջին կուրսեցի են, $25$25-ը՝ երկրորդ, $25$25-ը՝ երրորդ, և մնացած $25$25-ը՝ չորրորդ:

Ինչո՞ւ է սա լավ ընտրույթ. տեսակավորված ընտրանքը երաշխավորում է, որ յուրաքանչյուր խմբից անդամներ ներառված կլինեն ընտրանքի մեջ, ուստի ընտրանք ձևավորելու այս մեթոդը լավն է, եթե մենք ցանկանում ենք խմբերից յուրաքանչյուրից անդամներ լինեն:

Խմբավորված պատահական ընտրույթ: Նախ համախմբությունը տրոհվում է խմբերի, այնուհետև ընտրանքը կազմվում է՝ վերցնելով պատահականորեն ընտրված խմբի բոլոր անդամներին:

Օրինակ: Ավիաընկերությունը ցանկանում է հարցում անցկացնել իր հաճախորդների շրջանում և որևէ օր պատահականորեն ընտրում է որևէ $5$5 թռիչքներ, և ընտրանքում ներառում այդ թռիչքներից յուրաքանչյուրի բոլոր ուղևորներին:

Ինչո՞ւ է սա լավ. խմբավորված ընտրանքի ժամանակ հարցմանը մասնակցում են որոշ խմբերի բոլոր անդամները: Լավ է, երբ յուրաքանչյու խումբն արտացոլում է համախմբությունը՝ որպես մեկ ամբողջություն:

Համակարգված պատահական ընտրույթ: Համախմբության անդամներին դասավորում են որոշակի հերթականությամբ: Առաջինն ընտրվում է պատահականության սկզբունքով, որից հետո ընտրվում է յուրաքանչյուր $n$n-րդ անդամը ու նրանցով կազմվում է ընտրանքը:

Օրինակ: Դպրոցի տնօրենը վերցնում է բոլոր աշակերտների ցանկը՝ ըստ նրանց ազգանվան առաջին տառերի՝ դասակարգված այբբենական կարգով: Նա ընտրում է մեկին պատահականության սկզբունքով և այնուհետև ընտրում է դրանից հետո եկող յուրաքանյուր $20^{\text{th}}$20, start superscript, start text, t, h, end text, end superscript-րդ աշակերտին՝ հարցում անցկացնելու նպատակով։