Հիմնական նյութ
Դասընթաց․ (10-րդ դասարան. ֆիզիկա) > Բաժին 6
Դաս 1: Դադարի վիճակում գտնվող մարմնի վրա ազդող ուժերՈւժերի և մարմնի վրա ազդող ուժերի տրամագրերի ներածության ամփոփում
Մարմնի վրա ազդող ուժերի հիմնական հասկացությունների և հմտությունների ամփոփում, ներառյալ, թե ինչպես կարելի է կառուցել մարմնի վրա ազդող ուժերի տրամագրերը։
Հիմնական հասկացություններ
| Եզրույթ | Նշանակություն | |
|---|---|---|
| Ուժ | Մարմնի վրա այլ մարմինների ազդեցությունը բնութագրող մեծություն։ Սովորաբար նշանակվում է | |
| Կոնտակտային ուժ | Ուժ, որն առաջանում է մարմինների հպման հետևանքով։ Կոնտակտային ուժի օրինակներ են պարանի լարվածության (լարման) ուժը, հենարանի հակազդեցության և շփման ուժերը։ | |
| Հեռահար ուժ | Ուժ, որի առաջացման համար մարմինների հպում անհրաժեշտ չէ։ Հեռահար ուժի օրինակ է ծանրության ուժը։ | |
| Մարմնի վրա ազդող ուժերի տրամագիր | Տրամագիր, որով ներկայացվում են մարմնի վրա ազդող ուժերը։ Մարմինը ներկայացվում է կետի միջոցով, իսկ ուժերը՝ այդ կետից դուրս եկող սլաքների։ |
Ուժերի տեսակները
| Ուժը (նշանակումը) | Տեսակը | Նկարագրությունը |
|---|---|---|
| Ծանրության ուժ ( | Հեռահար | Զանգված ունեցող մարմնի վրա ազդող ձգողականության ուժը։ Միշտ ուղղված է դեպի Երկիրի կենտրոն (դեպի վար)։ |
| Լարման ուժ ( | Կոնտակտային | Մարմինը ձգելու համար գործադրվող ուժը։ Կարող են գործադրել թելը, պարանը, շղթան, մալուխը կամ լարը։ Ազդում է մարմնի վրա և ուղղված է ուժը գործադրող մարմնի ուղղությամբ։ |
| Հենարանի հակազդեցության ուժ ( | Կոնտակտային | Հպվող մարմինների միջև գործող ուժը։ Ազդում է մարմնի մակերևույթին ուղղահայաց ուղղությամբ և ուղղված է դեպի մարմնի մակերևույթը։ |
| Շփման ուժ ( | Կոնտակտային | Ուժ, որը հակազդում է երկու մակերևույթների՝ միմյանց նկատմամբ սահքին։ Ազդում է հպման մակերևույթին զուգահեռ և հակուղղված է սահքի ուղղությանը։ |
Ինչպես պատկերել մարմնի վրա ազդող ուժերի տրամագիրը
- Նախ որոշիր կոնտակտային ուժերը։ Մարմինը եզրագծելով՝ որոշիր, թե ինչին է հպված մարմինը (տես ստորև պատկերված նկար 1-ը)։ Կետով նշիր այն մասը, որտեղ եզրագծին ինչ-որ մարմին է հպվում․ որտեղ կետ կա նշված, այնտեղ առնվազն մեկ կոնտակտային ուժ է ազդում։ Կոնտակտային կետերից տար ուժերի վեկտորները և ցույց տուր, թե ինչպես են նրանք ազդում մարմնի վրա (ցույց տուր ուժերի ուղղությունները)։
- Կոնտակտային ուժերը որոշելուց հետո դիտարկվող մարմինը ներկայացնելու համար կետ նկարիր (տես ստորև ներկայացված նկար 2-ը)։ Անհրաժեշտ է որոշել միայն այն ուժերը, որոնք ազդում են դիտարկվող մարմնի վրա։ Այն ուժերը, որոնցով մարմինն ազդում է այլ մարմինների վրա, անհրաժեշտ չեն։
- Պատկերիր կոորդինատային համակարգ և նշիր առանցքների դրական ուղղությունները։ Եթե մարմինը գտնվում է թեք հարթության վրա, ապա կոորդինատների առանցքները համապատասխանեցրու թեք հարթությանը։
- Կետի վրա ազդող կոնտակտային ուժերը պատկերիր կետից դուրս եկող սլաքների միջոցով։ Համոզվիր, որ սլաքների երկարությունները մոտավորապես հավասար են։ Նշագրիր բոլոր սլաքները։
- Պատկերիր և նշագրիր հեռահար ուժերը։ Հեռահար ուժը սովորաբար ծանրության ուժն է, եթե առկա չեն էլեկտրական լիցքեր կամ մագնիսական դաշտեր։
- Մարմինը ներկայացնող կետից այն կողմ պատկերիր և նշագրիր արագացման վեկտորը․ այն չպիտի հատվի կետի հետ։ Եթե արագացում առկա չէ, ապա գրիր
Ահա սեղանի վրա դրված պանրի կտորի վրա ազդող ուժերի տրաագիրը (տես նկար 2-ը)։ Երկրի ձգողականության հետևանքով պանրի վրա ազդում է ծանրության ուժը (
Հաճախ հանդիպող սխալներ
- Երբեմն պատկերում են այլ մարմինների վրա դիտարկվող մարմնի գործադրած ուժերը։ Մեզ անհրաժեշտ է պատկերել միայն դիտարկվող մարմնի վրա ազդող ուժերը։ Մեզ հետաքրքիր է միայն, թե ինչ է տեղի ունենում դիտարկվող մարմնի հետ։
- Երբեմն մոռանում են, թե ինչ ուղղություններով են ազդում տարբեր տեսակի ուժերը։ Ծանրության ուժը միշտ ուղղված է դեպի վար, շփման ուժը միշտ զուգահեռ է հպման մակերևույթին, հենարանի հակազդեցության ուժը միշտ ուղղահայաց է հպման մակերևույթին, իսկ լարման ուժը միշտ ազդում է մարմնից։
Իմանալ ավելին
Որպեսզի ստուգես, թե որքանով ես յուրացրել թեման, և աշխատես թեմայի հասկացություններն ավելի լավ յուրացնելու ուղղությամբ, տես մարմնի վրա ազդող ուժերի տրամագրի վերաբերյալ վարժությունը։
Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։
Առայժմ հրապարակումներ չկան։