Հիմնական նյութ

10-րդ դասարան. կենսաբանություն

Դասընթաց․ (10-րդ դասարան. կենսաբանություն) > Բաժին 2

Դաս 4: Ջուր, թթուներ և հիմքեր

Դասի ամփոփում․ ջուրը և կյանքը

Հիմնական հասկացություններ

Եզրույթ	Նշանակություն
Բևեռային մոլեկուլ	Չեզոք կամ չլիցքավորված մոլեկուլ, որն ունի լիցքի ասիմետրիկ ներքին բաշխում՝ առաջացնելով մասնակի դրական և մասնակի բացասական հատվածների
Կոհեզիա	Մոլեկուլների ձգումը նույն տեսակի այլ մոլեկուլների կողմից
Ադհեզիա	Մոլեկուլներների ձգումը այլ տեսակի մոլեկուլների կողմից
Խտություն	նյութի զանգվածը ըստ միավոր ծավալի
Ջերմունակություն	Նյութի մեկ գրամի ջերմաստիճանը մեկ աստիճանով բարձրացնելու համար անհրաժեշտ ջերմության քանակը
Գոլորշիացման ջերմություն	Հեղուկի մեկ գրամը գազի վերածելու համար անհրաժեշտ էներգիայի քանակը

Ջրի յուրահատուկ հատկությունները

Ջուրը բևեռային է: Ջրի մոլեկուլները բևեռային են, որտեղ ջրածինն ունի մասնակի դրական լիցք, իսկ թթվածինը՝ մասնակի բացասական լիցքով, և մոլեկուլի ընդհանուր կառուցվածքը թեքված է Դա պայմանավորված է նրանով, որ թթվածինն ավելի շատ էլեկտրաբացասական է, այսինքն՝ ջրածնից ավելի լավ է էլեկտրոններ ձգելու հարցում:
Ջուրը հիանալի լուծիչ է: Ջուրը ուրահատուկ ունակություն ունի լուծելու բազմաթիվ բևեռային և իոնային նյութեր: Սա կարևոր է բոլոր կենդանի էակների համար, քանի որ ջրի շրջապտույտի ընթացքում այն իր հետ տանում է շատ արժեքավոր սննդանյութեր:
Ջուրը բարձր ջերմունակություն ունի: Որոշակի ջրի ջերմաստիճանը մեկ աստիճանով բարձրացնելու համար շատ էներգիա է պահանջվում, ուստի ջուրն օգնում է շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանը կարգավորելուն: Օրինակ, այս հատկությունը թույլ է տալիս ջրամբարի ջրի ջերմաստիճանը ցերեկից գիշեր համեմատաբար հաստատուն մնալ՝ անկախ մթնոլորտի ջերմաստիճանի փոփոխությունից:
Ջուրը ունի գոլորշիացման բարձր ջերմություն: Մարդիկ (և քրտնող այլ կենդանիներ) զովանալու համար օգտագործում են ջրի գոլորշիացման բարձր ջերմությունը: Ջուրը հեղուկից վերածվում է գոլորշու, երբ հասնում է գոլորշիացման ջերմության: Քանի որ քրտինքը հիմնականում կազմված է ջրից, գոլորշիացող ջուրը կլանում է մարմնի ավելորդ ջերմությունը, որն արտանետվում է մթնոլորտ: Սա հայտնի է որպես գոլորշիացմամբ սառեցում:
Ջուրն ունի կոհեզիվ և ադհեզիվ հատկություններ: Ջրի մոլեկուլներն ունեն ուժեղ կոհեզիվ ուժեր՝ միմյանց հետ ջրածնային կապեր առաջացնելու ունակության շնորհիվ: Կոհեզիվ ուժերը պատասխանատու են մակերեսային լարվածության համար՝ հեղուկի մակերևույթի հակումը պատռվելուն, երբ լարվածության կամ սթրեսի տակ են դրվում: Ջուրն ունի նաև ադհեզիվ հատկություններ, որոնք թույլ են տալիս այն կպչել իրենից բացի այլ նյութերի:

Այս կոհեզիվ և ադհեզիվ հատկությունները կենսական նշանակություն ունեն կյանքի բազմաթիվ ձևերում հեղուկի տեղափոխման համար: Օրինակ՝ դրանք թույլ են տալիս, որ սննդանյութերը ծանրության ուժին հակառակ ուղղությամբ տեղափոխվեն ծառի գագաթ:

Ջուրը պինդ վիճակում ավելի նոսր է, քան հեղուկ վիճակում: Երբ ջուրը սառչում է, մոլեկուլները կազմում են բյուրեղային կառուցվածք, որը մոլեկուլներն ավելի է հեռացնում, քան հեղուկ ջրի մեջ: Սա նշանակում է, որ սառույցն ավելի նոսր է, քան հեղուկ ջուրը, այդ պատճառով էլ այն լողում է:

Այս հատկությունը կարևոր է, քանի որ այն պահում է լճակները, լճերը և օվկիանոսները ամուր սառչելուց և թույլ է տալիս կյանքը շարունակել սառցե մակերեսի տակ:

Հաճախ հանդիպող սխալներ

Ջուրը լուծում է ամեն ինչ, քանի որ այն «համընդհանուր լուծիչ» է: Ջուրը ի վիճակի է լուծել այլ բևեռային մոլեկուլներ և իոններ, ինչպիսիք են շաքարերը և աղերը: Սակայն, յուղերի նման ոչ բևեռային մոլեկուլները չունեն մասնակի դրական կամ մասնակի բացասական լիցքեր, ուստի դրանք չեն հրապուրվում ջրի մոլեկուլներով: Ահա թե ինչու յուղի նման ոչ բևեռային նյութերը մնում են անջատ, երբ ջուր է ավելացվում:

Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։

Մուտք գործել

Դասակարգել ըստ

Առայժմ հրապարակումներ չկան։

Անգլերեն հասկանո՞ւմ ես: Սեղմիր այստեղ և ավելի շատ քննարկումներ կգտնես «Քան» ակադեմիայի անգլերեն կայքում: