Հիմնական նյութ

Դասընթաց․ (11-րդ դասարան. կենսաբանություն) > Բաժին 2

Դաս 2: Էկոհամակարգ

Սննդային շղթաներ և սննդային ցանցեր

Ինչպես են սննդային շղթաները և ցանցերը ներկայացնում էներգիայի և նյութի հոսքը։ Տրոպիկ մակարդակներ և էներգիայի տեղափոխության արդյունավետություն։

Հիմնական դրույթներ

Արտադրողները կամ ավտոտրոֆները արտադրում են իրենց սեփական օրգանական մոլեկուլները։ Սպառողները կամ հետերոտրոֆները ստանում են իրենց օրգանական մոլեկուլները այլ օրգանիզմներին ուտելով։
Սննդային շղթան օրգանիզմների գծային հաջորդականություն է, որում երբ մի օրգանիզմը սնվում է մյուսով, ինչի արդյունքում փոխանցվում են սննդանյութերը և էներգիան։
Սննդային շղթայում յուրաքանչյուր օրգանիզմ գրավում է տարբեր սննդային մակարդակ, որը պայմանավորված է նրանով, թե էներգիայի փոխադրման քանի գործընթաց է բաժանում տվյալ օրգանիզմին շղթայում էներգիայի առաջին ներդրումից։
Սննդային ցանցերը կազմված են միմյանց հետ կապված մի շարք սննդային շղթաներից և հանիսանում են էկոհամակարգերում սպառողական հարաբերությունների առավել իրատեսական ներկայացումը:
Սննդային մակարդակների միջև էներգիայի փոխանցումը անարդյունավետ է. Տիպիկ արդյունավետությունը՝ մոտ 10%: Այս անարդյունավետությունը սահմանափակում է սննդային շղթաների երկարությունը:

Ներածություն

Տարբեր տեսակների օրգանիզմները կարող են փոխազդել շատ եղանակներով: Դրանք կարող են մրցակցել, կամ կարող են լինել սիմբիոններ՝ (երկարաժամկետ գործընկերներ, որոնց միջև առկա են սերտ կապեր): Կամ, իհարկե, դրանք կարող են անել այն, ինչ մենք այնքան հաճախ ենք տեսնում բնության ծրագրերում. Մեկը կարող է ուտել մյուսին. Այսինքն, դրանք կարող են կազմել սննդային շղթայի օղակներից մեկը:

Էկոլոգիայում սննդային շղթան օրգանիզմների շարք է, որոնք ուտում են միմյանց, ինչի արդյունքում էներգիան և սննդանյութերը փոխանցվում են մեկից մյուսին: Օրինակ՝ եթե ճաշին համբուրգեր ուտեիր, գուցե հանդիսանայիր այսպիսի տեսքով սննդի շղթայի մի մաս. Խոտ

\to

կով

\to

մարդ: Բայց ի՞նչ կլիներ, եթե քո համբուրգերը նաև հազար պարունակեր: Այդ դեպքում դու նաև այս սննդի շղթայի մասը կկազմեիր՝ Հազար

\to

մարդ:

Ինչպես երևում է այս օրինակից, միշտ չէ, որ մեկ գծային ուղով կարող ենք լիարժեք նկարագրել, թե ինչ է ուտում օրգանիզմը, օրինակ՝ մարդը: Նման իրավիճակներում մենք կարող ենք օգտվել սննդային ցանցերից, որոնք բաղկացած են բազմաթիվ հատվող սննդային շղթաներից և ներկայացնում են այն ամենը, որոնցով օրգանիզմը կարող է սնվել և այն բոլոր օրգանիզմներին, որոնք կարող են սնվել տվյալ օրգանիզմով:

Այս հոդվածում մենք ավելի մանրամասն կանդրադառնանք սննդային շղթաներին և սննդային ցանցերին, որպեսզի տեսնենք , թե ինչպես են դրանք ներկայացնում էկոհամակարգով էներգիայի և սննդանյութերի հոսքը:

Ավտոտրոֆների և հետորոտրոֆների համեմատությունը

Ի՞նչ հիմնական մեխանիզմներով են օրգանիզմները սնունդ ստանում։ Որոշ օրգանիզմներ, որոնք կոչվում են ավտոտրոֆներ (հայտնի են նաև որպես ինքնուրույն սնվողներ) կարող են ածխածնի երկօքսիդի նման պարզ մոլեկուլներից արտադրել իրենց սեփական սնունդը (իրենց սեփական օրգանական միացությունները): Ավտոտրոֆների երկու հիմնական տեսակներ կան․

Ֆոտոավտոտրոֆներ , օրինակ՝ բույսերը, որոնք ֆոտոսինթեզի ժամանակ կլանելով արևի լույսը ածխածնի երկօքսիդից արտադրում են օրգանական միացություններ (շաքարներ): Ֆոտոաֆտոտրոֆների այլ ներկայացուցիչներ են ջրիմուռներն ու ցիանոբակտերիաները (կապտականաչ ջրիմուռներ)։
Քեմոավտոտրոֆները ածխածնի երկօքսիդից կամ միանման մոլեկուլներից օրգանական միացություններ արտադրելու համար օգտագործում են քիմիական նյութերից ստացված էներգիան ։ Այս գործընթացը կոչվում է քեմոսինթեզ։ Օրինակ՝ ծովի հատակի աղբյուրների համայնքներում (որտեղ լույսը չի հասնում) հայտնաբերվում են ծծմբաջրածինը օքսիդացնող քեմոավտոտրոֆ բակտերիաներ։

Ավտոտրոֆները մոլորակի յուրաքանչյուր էկոհամակարգի հիմքն են: Դա կարող է դրամատիկ թվալ, բայց դա չափազանցված չէ: Ավտոտրոֆները կազմում են սննդային շղթաների և սննդային ցանցերի հիմքը, իսկ այն էներգիան, որը նրանք կլանում են արևի լույսից կամ քիմիական նյութերից, պահպանում է համայնքի բոլոր մյուս օրգանիզմներին: Սննդային շղթաներում դրանց դերի մասին խոսելիս, մենք կարող ենք ավտոտրոֆների արտադրողներ անվանել:

Հետերոտրոֆները (որոնք հայտնի են նաև որպես այլ օրգանիզմներով սնվողներ) չեն կարող կլանել լույսի կամ քիմիական էներգիա՝ ածխաթթու գազից սեփական սնունդը սինթեզելու համար: Օրինակ՝ մարդիկ հետերոտրոֆներ են: Փոխարենը, հետերոտրոֆները ստանում են օրգանական մոլեկուլներ՝ այլ օրգանիզմներին կամ դրանց արտադրած մթերքները ուտելով: Կենդանիները, սնկերը և բազմաթիվ մանրէներ հետերոտրոֆներ են: Երբ խոսում ենք սննդային շղթաներում հետերոտրոֆների դերի մասին, կարող ենք նրանց անվանել սպառողներ: Ինչպես շուտով կտեսնենք, կան շատ տարբեր տեսակի սպառողներ, որոնք ունեն տարբեր էկոլոգիական դերեր՝ սկսած բուսակեր միջատներից մինչև մսակեր կենդանիներ և սնկեր, որոնք սնվում են մահացած կենդանիների մնացորդներով և օրգանիզմների թափոններով:

Սննդային շղթաներ

Այժմ մենք կարող ենք ուսումնասիրել, թե ինչպես են էներգիան և սննդանյութերը փոխադրվում էկոլոգիական համայնքում: Սկսենք՝ ուսումնասիրելով ընդամենը մի քանի <<որ կենդանին ում է ուտում>> հարաբերությունները՝ ըստ սննդի շղթայի:

Սննդային շղթան օրգանիզմների գծային հաջորդականություն է, որով սննդանյութերն ու էներգիան փոխանցվում են, երբ մի օրգանիզմ ուտում է մյուսին: Եկեք նայենք տիպիկ սննդի շղթայի բաղադրիչներին՝ սկսելով հիմքից՝ արտադրողներից և դեպի վեր շարժվելով դեպի սպառողներ։

Սննդային շղթայի հիմքում գտնվում են առաջնային արտադրողները։ Առաջնային արտադրողները ավտոտրոֆներ են։ Ամենից հաճախ դրանք ֆոտոսինթեզ կատարող օրգանիզմներ են, օրինակ՝ բույսեր, ջրիմուռներ կամ ցիանոբակտերիաներ։
Այն օրգանիզմները, որոնք ուտում են առաջնային արտադրողներին, կոչվում են առաջնային սպառողներ : Հիմնական սպառողները սովորաբար բուսակերներ են չնայած դրանք կարող են նաև սնվել ջրիմուռներով կամ բակտերիաներով:
Այն օրգանիզմները, որոնք սնվում են առաջնային սպառողներով կոչվում են երկրորդային սպառողներ։ Երկրորդային սպառողները հիմնականում մսակերներ են։
Երկրորդային սպառողներով սնվող օրգանիզմները կոչվում են երրորդային սպառողներ։ Սրանք այլ մասկերներով սնվող մսակերներ են, ինչպիսիք են օրինակ՝ արծիվները կամ մեծ ձկները։
Որոշ սննդային շղթաներում կան նաև հավելյալ մակարդակներ, ինչպիսիք են օրինակ՝ չորրորդային սպառողները (մսակերներ են, որոնք սնվում են երրորդային սպառողներով)։ Սննդային շղթայի գագաթում գտնվող օրգանիզմները կոչվում են գագաթային սպառողներ։

Այս մակարդակների օրինակները մենք կարող ենք տեսնել ստորև ներկայացված տրամագրում: Կանաչ ջրիմուռները հիմնական արտադրողներն են, որոնցով սնվում են փափկամարմինները՝ առաջնային սպառողները: Այնուհետև փափկամարմիններին ուտում է երևէ մեծ չափերի ձուկ՝ երկրորդային սպառող, որին էլ ուտում են ավելի մեծ ձկները՝ երրորդային սպառողները:

Նկարի աղբյուր՝ Ecology of ecosystems: Figure 3 ըստ OpenStax College, Biology, CC BY 4.0

Վերը նշված կատեգորիաներից յուրաքանչյուրը կոչվում է սննդային մակարդակ և այն արտացոլում է թե էներգիայի և սննդանյութերի քանի փոխանցում է (սպառման քանի քայլ) օրգանիզմին բաժանում սննդային շղթայի էներգիայի սկզբնական աղբյուրից, օրինակ՝ արևի լույսից: Ինչպես ավելի մանրամասն կքննարկենք ստորև, օրգանիզմներին սննդային մակարդակներին կցելը միշտ չէ, որ հստակ է ստացվում: Օրինակ ՝ մարդիկ ամենակերներ են, որոնք կարող են սնվել ինչպես բույսերով, այնպես էլ կենդանիներով:

Քայքայողներ

Սպառողների մեկ այլ խումբ ևս արժանի է հիշատակման, չնայած այն միշտ չէ, որ հայտնվում է սննդի շղթաների գծապատկերներում: Այս խումբը քայքայողներն են՝ օրգանիզմներ, որոնք քայքայում են մահացած օրգանական նյութերը և կենսագործունեության արգասիքները:

Քայքայողները երբեմն համարվում են առանձին սննդային մակարդակ: Որպես խումբ դրանք սնվում են մահացած օրգանիզմներով և կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության արգասիքներով, որոնք արտազատում են այլ սննդային մակարդակների օրգանիզմները. օրինակ, դրանք հաճույքով կսնվեին քայքայված բույսերով, կիսատ սնկի մարմնով կամ մահացած արծվի մնացորդներով: Որոշ իմաստով, քայքայողների մակարդակը զուգահեռ է ընթանում առաջնային, երկրորդական և երրորդական սպառողների ստանդարտ հիերարխիային:

Սնկերն ու բակտերիաները շատ էկոհամակարգերի հիմնական քայքայողներն են. դրանք որպես իրենց նյութափոխանակային գործընթացների <<վառելիք>> օգտագործում են մահացած օրգանիզմների և արգասիքների քիմիական էներգիան: Այլ քայքայողներն են դետրիտիվորները - դետրիտ ուտողներ կամ մնացորդներով սնվողները: Սրանք սովորաբար բազմաբջիջ կենդանիներ են, ինչպիսիք են որդերը, ծովախեցգետները կամ անգղերը: Դրանք ոչ միայն սնվում են մահացած օրգանական նյութերով, այլև հաճախ մասնատում են այն, ինչը ավելի հասանելի է դարձնում այն բակտերիալ կամ սնկային քայքայողների համար:

Որպես խումբ քայքայողները սարսափելի կարևոր դեր են կատարում էկոհամակարգի կայուն, <<առողջ> վիճակի պահպանման հարցում։ Երբ դրանք քայքայում են մահացած օրգանիզմների մնացորդները կամ արգասիքները, դրանք արտազատում են սննդանյութեր, որոնք կարող են վերաշրջանառվել և առաջնային արտադրողները կարող են օգտագործել դրանք որպես կառուցողական միավորներ։

Սննդային ցանցեր

Սննդային շղթաները մեզ տալիս են հստակ պատկերացում, թե որ օրգանիզմը ինչով է սնվում: Այնուամենայնիվ, որոշ խնդիրներ ծագում են, երբ փորձում ենք օգտագործել դրանք ամբողջ էկոլոգիական համայնքները նկարագրելու նպատակով։

Օրինակ, օրգանիզմը երբեմն կարող է ուտել զոհերի տարբեր տեսակների կամ դրանով կարող են սնվել բազմաթիվ տարբեր տեսակների գիշատիչներ, որոնք կարող են լինել տարբեր սննդային մակարդակների ներկայացուցիչներ: Ահա թե ինչ է տեղի ունենում, երբ ուտում ես համբուրգերի կոտլետը: Չէ որ կովը առաջնային սպառող է, իսկ կոտլետի վրա հազարը՝ առաջնային արտադրող:

Այս փոխհարաբերությունը ավելի ճշգրիտ ներկայացնելու համար կարող ենք օգտվել սննդային ցանցերից։ Ստորև տրամագրում ցուցադրված ենէկոհամակարգի տարբեր տեսակների միջև սննդային փոխհարաբերությունները։ Ստորև տրամագրում երևում է Օնտարիո լճից սննդային ցանցի մի օրինակ։ Առաջնային արտադրողները ներկված են կանաչով, առաջնային սպառողները՝ նարնջագույնով, երկրորդային սպառողները՝ կապույտով, իսկ երրորդային սպառողները՝ մանուշակագույնով։

Նկարի աղբյուր՝ Ecology of ecosystems: Figure 5 ըստ OpenStax College, Biology, CC BY 4.0; original work by NOAA, GLERL

Սննդային ցանցերում սլաքները ուղվում են սնունդ հանդիսացող օրգանիզմից դեպի այդ օրգանիզմով սնվող օրգանիզմը։ Ինչպես ցուցադրված է վերոբերյալ սննդային ցանցում, որոշ տեսակներ կարող են սնվել մեկից ավելի սննդային մակարդակների օրգանիզմներով։ Օրինակ՝ օփոսում ծովախեցգետինը կարող է ուտել և՛ առաջնային արտադրողների, և՛ առաջնային սպառողների։

Հավելյալ հարց․ Այս սննդային ցանցը պարունակում է հոդվածի սկզբում մեր քննարկած սննդային շղթան՝ կաաչ ջրիմուռ

\to

փափկամարմիններ

\to

փոքր ձուկ

\to

սաղմոն։ Կարո՞ղ ես գտնել այն։

Արածեցման և քայքայող սննդային ցանցեր

Սննդային շղթաներում սովորաբար քայքայողները ցույց չեն տրվում (երևի թե նկատել եք դա վերբերյալ Օնտարիո լճի սննդային ցանցերում)։ Այնուամենայնիվ բոլոր էկոհամակարգերին անհրաժեշտ է մահացած նյութերը և արգասիքները վերամշակելու եղանակ։ Դա նշանակում է, որ քայքայողներն իսկապես կան, նույնիսկ եթե դրանց այդքան էլ շատ ուշադրություն չի տրամադրվում։

Օրինակ՝ ստորև պատկերված մարգագետնի էկոհամակարգում կա բույսերի և կենդանիների արածեցման սննդային ցանց, որը ապահովում է նյութեր բակտերիաների, սնկերի և այլ քայքայողների քայքայող սննդային ցանցերի համար։ Քայքայողների ցանցը տրամագրի ստորին հատվածում ներկայացված է պարզեցված ձևով՝ շագանակագույն գոտու տեսքով։ Իրական կյանքում այն կազմված կլիներ հատուկ սննդային փոխհարաբերություններով կապված տարբեր տեսակներից (ինչպես օրինակ տրամագրում ներկայացված ցանցի աղեղները)։ Քայքայող սննդային ցանցերը կարող են նաև էներգիա ներդնել արածեցման սննդային շղթաներում, ինչպես օրինակ՝ երբ կեռնեխը ուտում է անձրևորդներին։

Նկարի աղբյուր՝ modified from Energy flow through ecosystems: Figure 5 ըստ OpenStax College, Biology, CC BY 4.0; for complete credits of original images, please see pop-up below

Սկզբնական նկարների աղբյուրներ՝ աղվես ըստ Kevin Bacher, NPS-ի աշխատության; բու John և Karen Hollingsworth, USFWS-ի աշխատության; օձ ըստ Steve Jurvetson-ի աշխատության; կեռնեխ ըստ Alan Vernon-ի աշխատության; գորտ ըստ Alessandro Catenazzi-ի աշխատության; սարդ ըստ "Sanba38"/Wikimedia Commons-ի աշխատության; հազարոտնուկ ըստ “Bauerph”/Wikimedia Commons-ի աշխատության; սկյուռ ըստ Dawn Huczek-ի աշխատության; մուկ ըստ NIGMS, NIH-ի աշխատության; ճնճղուկ ըստ David Friel-ի աշխատության; բզեզ ըստ Scott Bauer, USDA Agricultural Research Service-ի աշխատության; սնկեր ըստ Chris Wee-ի աշխատության; բորբոսասունկ ըստ Dr. Lucille Georg-ի աշխատության, CDC; անձրևորդ ըստ Rob Hille-ի աշխատության; բակտերիաներ ըստ Don Stalons-ի աշխատության, CDC

Էներգիայի փոխանցման արդյունավետությունը սահմանափակում է սննդային շղթայի երկարությունը

Սննդային մակարդակների միջև էներգիայի փոխանցումը տեղի է ունենում այն ժամանակ երբ մի օրգանիզմը ուտում է մյուսին և իր զոհի մարմնից ստանում է էներգիայով հարուստ մոլեկուլներ։ Բայց այս փոխանցումները այդքան էլ շահավետ չեն, և այդ անարդյունավետությունը պայմանավորված է սննդային շղթաների երկարությամբ։

Երբ էներգիան ներմուծվում է սննդային մակարդակ, դրա մի մասը պահվում է որպես կենսազանգված՝ որպես օրգանիզմների մարմինների մաս: Սա այն էներգիան է, որը հասանելի է հաջորդ սննդային մակարդակի համար, քանի որ մյուս օրգանիզմները կարող են ուտել միայն կենսազանգվածի տեսքով պահեստավորված էներգիան: Որպես կանոն, էներգիայի միայն մոտ 10%-ը, որը պահվում է մեկ սննդային մակարդակում որպես կենսազանգված (միավոր ժամանակում) ի վերջո պահպանվելու է նաև որպես կենսազանգված հաջորդ սննդային մակարդակում (նույն միավորի ժամանակում): Արժե մտապահել էներգիայի փոխանցման այս 10%-ի կանոնը։

Որպես օրինակ՝ արի պատկերացնենք, որ էկոհամակարգի առաջնային արտադրողները որպես կենսազանգված յուրաքանչյուր տարի պահեստավորում են 20000 կկալ/մ

^{2}

էներգիա։ Այս թիվը նաև ներկայացնում է էներգիայի այն քանակը, որը յուրաքանչյուր տարի հասանելի է առաջնային արտադրողներով սնվող առաջնային սպառողների համար։ 10%-ի կանոնը կանխատեսում է, որ առաջնային սպառողները տարեկան իրենց մարմնում կպահեստավորեն միայն 2000կկալ/մ

^{2}

/էներգիա։ Արդյունքում դրանցով սնվող գիշատիչների՝ երկրորդային սպառողների համար էներգիան ավելի քիչ քանակներով հասանելի կլինի։

Կոտորակային փոխանցման այս օրինակը սահմանափակվում է սննդային շղթաների երկարությամբ. որոշակի քանակությամբ սննդային մակարդակներից հետո (ընդհանուր առմամբ՝ երեքից վեց), ավելի բարձր մակարդակի վրա գտնվող պոպուլյացիաների համար էներգիայի հոսքը չափազանց քիչ է։

Նկարի աղբյուր՝ modified from Ecological pyramid ըստ CK-12 Foundation, CC BY-NC 3.0

Ինչու՞ է երկու սննդային մակարդակների միջև անցում կատարելիս այդքան շատ էներգիա լքում սննդային ցանցը։ Ստորև կգտնեք էներգիայի անարդյունավետ փոխանցման մի քանի հիմնական պատճառներ

^{1, 2}

․

Յուրաքանչյուր սննդային մակարդակում էներգիայի նշանակալի քանակը ցրվում է ջերմության տեսքով օրգանիզմների կատարած բջջային շնչառության և առորյա ապրելակերպի արդյունքում։
Որոշ օրգանական մոլեկուլներ, որոնք օրգանիզմն ուտում է, չեն կարող մարսվել և օգտագործվելու փոխարեն դուրս են գալիս մարմնից՝ կղանքի տեսքով։
Մյուս մակարդակի օրգանիզմները չեն կարողանա ուտել տվյալ մակարդակի բոլոր առանձնյակներին։ Արդյունքում դրանցից շատերը կմահանան իրենց բնական մահով, և իրենց էներգիան չեն փոխանցի մյուսա մակարդակի օրգանիզմներին։

Կղանքը և մեռած օրգանիզմները և այն ամենը ինչով չեն սնվում այլ օրգանիզմները դառնում են սնունդ քայքայողների համար, որոնք մարսում են դրանք և բջջային շնչառության միջոցով իրենց էներգիան վերածում են ջերմության: Այսպիսով՝ էներգիան իրականում չի անհետանում. Այն ի վերջո ցրվում է ջերմության տեսքով:

Վերագրում

Այս հոդվածը քաղված է հետևյալ հոդվածից.

"Ecology of ecosystems" ըստ Robert Bear, David Rintoul, Bruce Snyder, Martha Smith-Caldas, Christopher Herren, and Eva Horne, CC BY 4.0; բնօրինակը կարող եք անվճար ներբեռնել հետևյալ հղումով՝ http://cnx.org/contents/db89c8f8-a27c-4685-ad2a-19d11a2a7e2e@24.18
"Energy flow through ecosystems" ըստ OpenStax College, Concepts of Biology, CC BY 4.0; բնօրինակը անվճար կարող եք ներբեռնել հետևյալ հղումով՝ http://cnx.org/contents/b3c1e1d2-839c-42b0-a314-e119a8aafbdd@9.10
"Energy flow through ecosystems" ըստ OpenStax College, Biology, CC BY 4.0; բնօրինակը կարող եք անվճար ներբեռնել այս հղումով՝ http://cnx.org/contents/185cbf87-c72e-48f5-b51e-f14f21b5eabd@10.53
"Flow of energy" ըստ CK-12 Foundation, CC BY-NC 3.0

Մշակված հոդվածի արտոնագրի համարն է՝ CC BY-NC-SA 4.0

Օգտագործված գրականություն

F. Stuart Chapin III, Pamela A. Matson, and Harold A. Mooney, "Trophic Dynamics," in Principles of Terrestrial Ecosystem Ecology, 250-251, New York: Springer-Verlag, 2002.
Peter H. Raven, George B. Johnson, Kenneth A. Mason, Jonathan B. Losos, and Susan R. Singer, "The Flow of Energy in Ecosystems," in Biology, 1216, 10th ed., AP ed., New York: McGraw-Hill, 2014.

Հղումներ

Abedon, Stephen T. "Trophic Efficiency." Biology As Poetry. Accessed June 14, 2016. http://www.biologyaspoetry.com/terms/trophic_efficiency.html.

Benke, Arthur C. "Secondary Production." Nature Education Knowledge 3, no. 10 (2010): 23. http://www.nature.com/scitable/knowledge/library/secondary-production-13234142.

Brennan, John. "What Is a Detrital Food Web?" eHow. Accessed June 14, 2016. http://www.ehow.com/facts_7560544_detrital-food.html.

Campbell, Neil A., Jane B. Reece, Lisa A. Urry, Michael L. Cain, Steven A. Wasserman, Peter V. Minorsky, and Robert B. Jackson. "Energy Transfer Between Trophic Levels is Typically Only 10% Efficient." In Campbell Biology, 1228-1230. 8th ed. San Francisco: Benjamin Cummings, 2008.

Chapin, F. Stuart III, Pamela A. Matson, and Harold A. Mooney. "Trophic Dynamics." In Principles of Terrestrial Ecosystem Ecology, 244-264. New York: Springer-Verlag, 2002.

"Characteristics of Detritus Food Chain." TutorVista. Accessed June 14, 2016. http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iv/ecosystem/detritus-food-chain.php.

"Ecological Efficiency." Wikipedia. Last modified February 7, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_efficiency.

"Ecological Pyramid." Wikipedia. Last modified June 8, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_pyramid.

Fester Kratz, Rene and Donna Rae Siegfried. "Moving Energy and Matter Around Within Ecosystems." In Biology for Dummies, 173-182. 2nd ed. Hoboken: John Wiley & Sons, 2010.

"Food Chains." BBC Bitesize GCSE. Accessed June 14, 2016. http://www.bbc.co.uk/education/guides/z2m39j6/revision/6.

"Food Web." Wikipedia. Last modified June 7, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Food_web.

Kimball, John W. "Food Chains." Kimball's Biology Pages. Last modified February 2, 2011. http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/F/FoodChains.html.

Miller, G. Tyler and Scott E. Spoolman. "What Happens to Energy in an Ecosystem?" In Essentials of Ecology, 61-65. 5th ed. Belmont: Cengage Learning, 2009.

"Primary and Secondary Productivity." Mr. G's Environmental Systems. Last modified December 15, 2009. http://sciencebitz.com/?page_id=204.

"Primary Producers." Wikipedia. Last modified March 5, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Primary_producers.

Purves, William K., David Sadava, Gordon H. Orians, and H. Craig Heller. "Food Web Structure Is Influenced by Productivity." In Life: The Science of Biology, 1060-1061. 7th ed. Sunderland, MA: Sinauer Associates, 2003.

Raven, Peter H., George B. Johnson, Kenneth A. Mason, Jonathan B. Losos, and Susan R. Singer. "The Flow of Energy in Ecosystems." In Biology, 1214-1219. 10th ed., AP ed. New York: McGraw-Hill, 2014.

Ritchison, Gary. "Conservation of Wildlife Resources: Lecture Notes 2." BIO 317. Accessed June 14, 2016. http://people.eku.edu/ritchisong/317notes2.html.

Russell, Peter J., Paul E. Hertz, and Beverly McMillan. "Ecosystems." In Biology: The Dynamic Science, 1229-1253. 3rd ed. Belmont: Brooks/Cole, 2014.

"Soil Food Web." Wikipedia. Last modified June 5, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_food_web.

Starr, Cecie and Ralph Taggart. "Studying Energy Flow Through Ecosystems." In Biology: The Unity and Diversity of Life, 850-851. 11th ed. Belmont: Thomson/Brooks-Cole, 2006.

Starr, Cecie and Ralph Taggart. "The Nature of Ecosystems." In Biology: The Unity and Diversity of Life, 844-845. 11th ed. Belmont: Thomson/Brooks-Cole, 2006.

Starr, Cecie and Ralph Taggart. "The Nature of Food Webs." In Biology: The Unity and Diversity of Life, 850-851. 11th ed. Belmont: Thomson/Brooks-Cole, 2006.

The Editors of Encyclopedia Britannica. "Ecosystem." Encyclopedia Britannica. Last modified September 4, 2016. http://www.britannica.com/science/ecosystem#ref261241.

"Trophic Level." Wikipedia. Last modified June 6, 2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Trophic_level.

Wilkin, Douglas and Jean Brainerd. "Food Chains and Food Webs." CK-12 Biology Advanced Concepts. Last modified June 7, 2016. http://www.ck12.org/book/CK-12-Biology-Advanced-Concepts/section/18.7/.

Wilkin, Douglas and Jean Brainard. "Trophic Levels." CK-12 Foundation. Last modified June 14, 2016. http://www.ck12.org/biology/Trophic-Levels/lesson/Trophic-Levels-BIO/..

Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։

Մուտք գործել

Դասակարգել ըստ

Առայժմ հրապարակումներ չկան։

Անգլերեն հասկանո՞ւմ ես: Սեղմիր այստեղ և ավելի շատ քննարկումներ կգտնես «Քան» ակադեմիայի անգլերեն կայքում: