Հիմնական նյութ
Դասընթաց․ (11-րդ դասարան. կենսաբանություն) > Բաժին 2
Դաս 1: Էկոլոգիա- Ինչ է էկոլոգիան
- Էկոլոգիայի մակարդակները՝ առանձնյակներից մինչև էկոհամակարգեր
- Էկոլոգիա․ ներածություն
- Պոպուլյացիայի չափ, խտություն և ցրվածություն
- Կյանքի աղյուսակներ, գոյատևում և տարիքասեռային կառուցվածք
- Կյանքի պատմության ռազմավարություններ
- Պոպուլյացիոն էկոլոգիա
- Պոպուլյացիաների կարգավորում
- Պոպուլյացիայի աճ և կարգավորում
- Փոխազդեցությունները համակեցություններում
- Էկոլոգիական փոխազդեցություններ
- Խորշեր և մրցակցություն
- Գիշատչություն և բուսակերություն
- Համակեցության կառուցվածքը
- Ներխուժող տեսակներ
- Էկոլոգիական սուկցեսիա
- Համայնքի կառուցվածքն ու բազմազանությունը
© 2024 Khan AcademyՕգտագործման պայմաններԳաղտնիության քաղաքականությունՔուքի (Cookie) ծանուցում
Էկոլոգիական սուկցեսիա
Սուկցեսիան որպես էկոլոգիական համակեցության առաջադեմ փոփոխություն։ Առաջնային և երկրորդային սուկցեսիաների համեմատությունը։ Էկոլոգիական կլիմաքսի գաղափարը։
Հիմնական դրույթներ
- Հաջորդականությունը էկոլոգիական համայնքում ժամանակի ընթացքում տեղի ունեցած առաջադիմական փոփոխությունների շարք է։
- Առաջնային հաջորդականության ժամանակ նոր բացահայտված կամ նոր ձևավորված տեղանքում կենդանի օրգանիզմները բնակեցվում են առաջին անգամ։
- Երկրորդային հաջորդականության ժամանակ նախկինում կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված տարածքում, դրանց գոյատևումը խաթարվել է, բայց խանգարումից հետո տեղանքը կրկին վերագաղութացվել է:
Ներածություն
Երբևէ ուսումնասիրե՞լ եք բարդ, բազմազան բույսերից և կենդանիներից կազմված համայնք (ինչպիսին է օրինակ՝ անտառը), և զարմացել եք՝ մտածելով, թե ինչպես է այն առաջացել։ Շատ ժամանակ առաջ այդ տարածքը ամենայն հավանականությամբ դատարկ, քարքարոտ տեղանք է եղել, իսկ այսօր այն վերածվել է միասին բնակվող և համագործակցող տարբեր տեսակներից կազմված էկոլոգիական հարուստ համայնք կրող տարածքի։ Եվ հասկանալի է, որ այս բոլոր փոփոխությունները մեկ գիշերվա ընթացքում տեղի չեն ունեցել։
Բնապահպանները մեծ հետաքրքրությամբ փորձում են հասկանալ, թե ինչպես են համայնքները ձևավորվում և փոխվում ժամանակի ընթացքում: Իրականում, նրանք շատ ժամանակ են ծախսում՝ դիտարկելով, թե ինչպես են բարդ համայնքները (ինչպես անտառները) առաջանում դատարկ հողից կամ մերկ ժայռից: Նրանք ուսումնասիրում են, օրինակ, այն վայրերը, որտեղ տեղի են ունեցել հրաբխային ժայթքումներ, սառցադաշտերի հալումներ կամ անտառային հրդեհներ, որոնք մաքրում են երկիրը կամ մերկացնում ժայռերը:
Այդ վայրերը ուսումնասիրելիս բնապահպանները ժամանակի ընթացքում նկատել են փոփոխությունների աստիճանական գործընթացներ, որոնք տեղի են ունենում էկոլոգիական համայնքներում: Շատ դեպքերում, խաթարված տարածքում ծագող համայնքը երկար տարիների ընթացքում կրում է մի շարք փոփոխություններ: Փոփոխությունների այս շարանը կոչվում է էկոլոգիական հաջորդականություն:
Հաջորդականություն
Էկոլոգիական հաջորդականությունը տեսակների առաջադեմ փոփոխությունների շարք է, որոնք ժամանակի ընթացքում ձևավորում են նոր համայնք: Բնապահպանները սովորաբար առանձնացնում են հաջորդականության երկու տեսակ, որոնք տարբերվում են իրենց ելակետերով․
- Առաջնային հաջորդականության ժամանակ նոր բացահայտված կամ նոր ձևավորված տեղանքում կենդանի օրգանիզմները բնակեցվում են առաջին անգամ։
- Երկրորդային հաջորդականության ժամանակ նախկինում կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված տարածքում, դրանց գոյատևումը խաթարվել է, բայց խանգարումից հետո տեղանքը կրկին վերագաղութացվել է:
Հաջորդականությունը հաճախ ենթադրում է տեսակների ավելի փոքր բազմազանություն ունեցող համայնքներից (որոնք ավելի անկայուն կլինեն), դեպի ավելի բարձր տեսակների բազմազանություն ունեցող համայնքների (որոնք ավելի կայուն կլինել) առաջացում
Առաջնային հաջորդականություն և պիոներ տեսակներ
Առաջնային հաջորդականությունը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ ձևավորվում է նոր տարածք կամ մերկ ժայռը բացահայտվում է՝ ապահովելով բնակավայր, որը կարող է գաղութացվել առաջին անգամ:
Օրինակ, առաջնային հաջորդականությունը կարող է տեղի ունենալ հրաբուխների ժայթքումից հետո, օրինակ՝ Հավայան կղզիների Մեծ կղզում: Դեպի օվկիանոս լավայի հոսքից, առաջանում է նոր ժայռ: Մեծ կղզում տարեկան ավելանում է մոտավորապես 129499 քառակուսի մետր հողատարածք: Ի՞նչ է կատարվում այս տարածքի հետ առաջնային հաջորդականության ժամանակ:
Նախ, եղանակային պայմանները և այլ բնական ուժերը քայքայում են հիմքը՝ ժայռը, որը բավարար է որոշ ջերմասեր բույսերի և քարաքոսերի համար, որոնք ունեն քիչ հողային պահանջներ և հայտնի են որպես պիոներ տեսակներ (տես ստորև բերված պատկերը): Այս տեսակները նպաստում են, որպեսզի հանքանյութերով հարուստ լավան հետագայում քայքայվելով վեր ածվի հողի մեջ, որտեղ կկարողանան աճել այլ, ավելի քիչ դիմացկուն տեսակներ և ի վերջո փոխարինել պիոներ տեսակներին: Բացի այդ, քանի որ այս վաղ տեսակները աճում և մահանում են, դրանք ավելացնում են քայքայվող օրգանական նյութի անընդհատ աճող շերտ և նպաստում հողի ձևավորմանը:
Այս գործընթացը հաջորդաբար կրկնվում է մի քանի անգամ: Հաճախ շրջակա միջավայրի նախորդ տեսակների առաջացրած փոփոխությունների պատճառով յուրաքանչյուր փուլում այդ տարածք են տեղափոխվում նոր տեսակներ, և կարող են փոխարինել իրենց նախորդներին: Ինչ -որ պահի համայնքը կարող է հասնել համեմատաբար կայուն վիճակի և այլևս չփոխել կազմը: Այնուամենայնիվ, անհասկանալի է, թե կա արդյոք միշտ (կամ նույնիսկ սովորաբար) հաջորդականության որևէ հստակ, կայուն վերջնակետ , ինչպես կքննարկենք հոդվածում ավելի ուշ:
Երկրորդային հաջորդականություն
Երկրորդային իրավահաջորդության դեպքում նախկինում այլ օրգանիզմնեի զբաղեցրած տարածքը վերագաղութացվում է այն պատահարից հետո, որից մահանում են իրենց
համայնքի օրգանիզմների մեծ մասը կամ բոլորը:
Երկրորդային հաջորդականության դասական օրինակ է կաղնու և հիկորիի անտառներում, որոնք ոչնչացել են անտառային հրդեհներից: Անտառային հրդեհները կայրեն բուսականության մեծ մասը և կսպանեն այն կենդանիներին, որոնք չեն կարող փախչել այդ տարածքից: Դրանց մնացորդները, սակայն, մոխրի տեսքով կվերադառնան հողին և կպարարտացնեն այն: Քանի որ պատահարից հետո տարածքն արդեն ունի սննդանյութերով հարուստ հող, այն կարող է վերագաղութացվել շատ ավելի արագ, քան առաջնային հաջորդականության մերկ ժայռը:
Մինչ հրդեհը, կաղնու և հիկորիի անտառի բուսականության մեջ գերակշռում էին ավելի բարձր ծառերը: Դրանց բարձրությունը կօգներ դրանց ձեռք բերել արևային էներգիա՝ միևնույն ժամանակ ստվերելով ցածրադիր այլ տեսակները: Հրդեհից հետո, սակայն, այս ծառերը չեն աճում անմիջապես նույն բարձրությամբ: Փոխարենը, առաջին բույսերը, որոնք աճում են, սովորաբար միամյա բույսերն են ՝ մեկ տարի ապրող բույսերը, որին հաջորդում են մի քանի տարվա ընթացքում արագ աճող և տարածող խոտերը: Վաղ գաղութարարները կարող են դասակարգվել որպես պիոներ տեսակներ, քանի որ դրանք գտնվում են առաջնային հաջորդականությունում:
Երկար տարիների ընթացքում, գոնե մասամբ, խոտերի և այլ տեսակների աճի հետևանքով շրջակա միջավայրի փոփոխությունների պատճառով, թփեր են առաջանալու, որին հաջորդելու են սոճու, կաղնու և հիկորիի փոքր ծառերը: Ի վերջո, եթե տեղի չունենան հետագա պատահարներ, կաղնու և եղինջի ծառերը կդառնան գերիշխող և կառաջացնեն խիտ հովանոց ՝ համայնքը վերադարձնելով իր սկզբնական վիճակին՝ նախահրդեհային կազմին: Այս հաջորդականության գործընթացը կտևի մոտ 150 տարի:
Հաջորդականության ընթացքն ու վերջնակետը
Վաղ բնապահպանները, ովքեր առաջին անգամ ուսումնասիրել են հաջորդականությունը, այն համարում էին կանխատեսելի գործընթաց, որի ընթացքում համայնքը միշտ անցնում էր միևնույն փուլերի շարքը: Նրանք նաև կարծում էին, որ հաջորդականության վերջնարդյունքը կայուն, անփոփոխ վերջնական վիճակն է, որը կոչվում է գագաթնակետային համայնք, որը մեծապես պայմանավորված է տարածքի կլիմայով: Օրինակ, վերը նշված օրինակում, կաղնու և հիկորիի հասուն անտառը կհանդիսանար գագաթնակետային համայնք:
Այսօր հարցականի տակ է դրվել հաջորդականության հաստատված ուղու և կայուն գագաթնակետային համայնքի գաղափարը: Նախապես որոշված ուղուն հետևելու փոխարեն, թվում է, որ հաջորդականությունը կարող է ընթանալ տարբեր ճանապարհներով՝ կախված իրավիճակի առանձնահատկություններից:
Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։
Առայժմ հրապարակումներ չկան։