Հիմնական նյութ
11-րդ դասարան. կենսաբանություն
Դասընթաց․ (11-րդ դասարան. կենսաբանություն) > Բաժին 2
Դաս 1: Էկոլոգիա- Ինչ է էկոլոգիան
- Էկոլոգիայի մակարդակները՝ առանձնյակներից մինչև էկոհամակարգեր
- Էկոլոգիա․ ներածություն
- Պոպուլյացիայի չափ, խտություն և ցրվածություն
- Կյանքի աղյուսակներ, գոյատևում և տարիքասեռային կառուցվածք
- Կյանքի պատմության ռազմավարություններ
- Պոպուլյացիոն էկոլոգիա
- Պոպուլյացիաների կարգավորում
- Պոպուլյացիայի աճ և կարգավորում
- Փոխազդեցությունները համակեցություններում
- Էկոլոգիական փոխազդեցություններ
- Խորշեր և մրցակցություն
- Գիշատչություն և բուսակերություն
- Համակեցության կառուցվածքը
- Ներխուժող տեսակներ
- Էկոլոգիական սուկցեսիա
- Համայնքի կառուցվածքն ու բազմազանությունը
© 2023 Khan AcademyՕգտագործման պայմաններԳաղտնիության քաղաքականությունՔուքի (Cookie) ծանուցում
Խորշեր և մրցակցություն
Ի՞նչ է էկոլոգիական խորշը։ Ինչպե՞ս են վրածածկվող խորշերի տեսակները մրցակցում ռեսուրսների համար։ Ռեսուրսների բաժանում՝ մրցակցությունը նվազեցնելու համար։
Հիմնական դրույթներ
- Միջտեսակային մրցակցության ժամանակ երկու տեսակները օգտվում են միևնույն սահմանակ ռեսուրսներից։ Մրցակցությունը բացասական ազդեցություն է թողնում երկու տեսակների վրա (-/- փոխհարբերություն)։
- Տեսակի էկոլոգիական դերը սահմանվում է դրան անհրաժեշտ պայմաններով, ռեսուրսներով և փոխհարաբերություններով։
- Մրցակցային բացառման սկզբունքը փաստում է, որ երկու տեսակները չեն կարող միասին բնակվել, եթե դրանք ունեն ճիշտ նույն էկոլոգիական դերը (մրցում են միևնույն ռեսուրսների համար)։
- Երկու տեսակները, որոնց էկոլոգիական դերերը համընկնում են կարող են զարգանալ բնական ընտրության շնորհիվ ՝ առաջացնելով ավելի բազմազան էկոլոգիական դերեր՝ հանգեցնելով ռեսուրսների բաժանման։
Ներածություն
Մարդիկ մշտապես պայքարում են միմյանց հետ աշխատանքի, սպորտային մրցանակների, ժամանդրությունների համար (այս ցուցակը շատ երկար կարելի է շարունակել)։ Բայց արդյո՞ք մենք մրցակցում ենք նաև այլ տեսակների հետ։ Եթե երբևէ գնացել ես քեմփինգի և որևէ կենդանի փախցրել է սնունդդ, ապա դու առընչվել ես միջտեսակային մրցակցության հետ։ Վերջինս մրցակցության ձև է, որը գործում է համընկնող, սահմանափակ ռեսուրսների համար պայքարող տարբեր տեսակների անդամների միջև։
Բնակելի միջավայրում ռեսուրսները սահմանափակ են և շատ տեսակներ կարող են մրցել դրանց համար։ Օրինակ՝ պարտեզի բույսերը կարող են մրցել միմյանց հետ հողի սննդանյութերի, ջրի և լույսի համար։ Միջտեսակային մրցակցության ընդհանուր ազդեցությունը երկու տեսակների վրա էլ բացասական ազդեցություն ունի (-/- փոխազդեցություն)։ Այսինքն տեսակներից յուրաքանչյուրը ավելի բարվոք կապրեր, եթե մյուսը այդ տարածքում չբնակվեր։
Այս հոդվածում մենք կուսումնասիրենք էկոլոգիական դերերի կոնցեպտը և կտեսնենք, թե ինչպես է միևնույն էկոլոգիական դերերն ունեցող տեսակների միջև առաջանում մրցակցություն։ Մենք նաև կտեսնենք, թե ինչպես են տեսակները զարգանում բնական ընտրության միջոցով ՝ հետևաբար գրավելով տարբեր դերեր՝ բաժանելով ռեսուրները և հնարավորինս նվազեցնելով մրցակցությունը։
Էկոլոգիական դեր հասկացությունը
Տեսակի էկոլոգիական դերը կամ <<ապրելակերպը>> սահմանում ենք դրա գոյատևման համար անհրաժեշտ պայմանների, ռեսուրսների և փոխհարաբերությունների միջոցով
Ինչպես կտեսնենք միևնույն էկոլոգիական դերն ունեցող երկու օրգանիզմները չեն կարող միասին գոյատևել միևնույն բնակելի միջավայրում (քանի որ դրանք կմրցակցեն միևնույն ռեսուրսների համար, հետևաբար դրանցից մեկը կտանի մյուսին դեպի կործանում)։ Բայց այն տեսակները, որոնց էկոլոգիական դերերը մասնակիորեն համընկնում են, կարող են միասին գոյություն ունենալ։ Բացի դրանից երկար ժամանակ անց դրանք կարող են զարգանալ և սկսել օգտվել այլ, այլևս չհամընկնող ռեսուրսների խմբից։
Մրցակցային բացառման սկզբունքը
Մրցակցային բացառման սկզբունքը թույլ է տալիս մեզ հասկանալ, որ այդ երկու տեսակները չեն կարող բնակելի միջավայրում ունենալ ճիշտ նույն էկոլոգիական դերը և կայուն կերպով միասին գոյատևել։ Դրա պատճառն այն է, որ միևնույն էկոլոգիական դերերն ունեցող տեսակները ունեն նաև միևնույն պահանջները, ինչն էլ նշանակում է, որ դրանք կմրցակցեն գրեթե միևնույն ռեսուրսների համար։
Մրցակցային բացառման սկզբունքի հայտնի օրինակը ներկայացված է ստորև նկարում, որում երևում են միաբջիջ միկրոօրգանիզմների երկու տեսակները՝ Paramecium aurelia և Paramecium caudatum։ Լաբորատորիայում առանձին աճեցվելու դեպքում, դրանք երկուսն էլ նորմալ աճում են։ Բայց երբ դրանց փորձենք աճեցնել միևնույն փորձանոթում (բնակելի միջավայրում) սննդանյութերի ֆիքսված քանակով, ապա երկու տեսակներն էլ ավելի վատ կաճեն, սակայն P. aurelia տեսակի աճը ի վերջո կգերազանցի P. caudatum տեսակին, և արդյուքնում P. caudatum's տեսակը կանհետանա։
Բնության մեջ շատ հազվադեպ է այնպես ստացվում, որ երկու տեսակները գրավում են ճիշտ նույն էկոլոգիական դերերը։ Բայց որքան մեծ է երկու տեսակի էկոլոգիական դերերի համընկնումը, այնքան ավելի ուժեղ կլինի նրանց միջև մրցակցությունը
Ռեսուրսների բաժանում
Մրցակցային վերացումից կարող ենք խուսափել, եթե մեկ կամ երկու տեսակներն էլ սկսեն օգտվել տարբեր ռեսուրսներից՝ գրավելով բնակելի միջավայրի տարբեր տարածք, կամ սնվեն օրվա տարբեր ժամանակահատվածներում։ Այս տեսակի էվոլյուցիայի արդյունքում երկու միանման տեսակները օգտագործում են մեծապես չհամընկնող ռեսուրսներ և, հետևաբար, ունեն տարբեր էկոլոգիական դերեր։ Սա կոչվում է ռեսուրսների բաժանում և այն օգնում է տեսակներին բնակվել միասին, քանի որ դրանց միջև ավելի քիչ անմիջական մրցակցություն կա։
Պուերտո Ռիկոյում հայտնաբերված անոլ մողեսների շրջանում առկա է ռեսուրսների բաժանման լավ օրինակ։ Այս խմբում բնական ընտրությունը հանգեցնում է տարբեր տեսակների էվոլյուցիայի, որոնք սկսում են օգտվել տարբեր ռեսուրսներից։ Ստորև նկարը ցուցադրում է անոլ մողեսների
Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։
Առայժմ հրապարակումներ չկան։