Բջիջ-բջիջ միացումներ

Միջբջջային միացումների տարբեր տեսակներ՝ ներառյալ պլազմոդեսմոսոմները, ամուր միացումները, ընդհատումներով միացումները և դեսմոսոմները։

Ներածություն

Եթե դու շենք կառուցեիր, ինչպիսի՞ կապեր կկառուցեիր սենյակների միջև։ Որոշ դեպքերում կցանկանաս, որ մարդիկ մի սենյակից մյուսը քայլելու հնարավորություն ունենան, և դուռ կտեղադրես։ Այլ դեպքերում կցանկանաս, որ երկու հարակից պատերն ամուր կապվեն իրար, այս դեպքում կարող ես տեղադրել ամուր պտուտակներ: Այլ դեպքերում գուցե անհրաժեշտ լինի ապահովել, որ պատերը շատ ամուր ամրացված լինեն իրար, օրինակ՝ կանխելու համար, որ ջուր կաթի նրանց միջև:

Ինչպես պարզվում է, բջիջները նույն հարցերին են բախվում, երբ դասավորված են հյուսվածքի մեջ այլ բջիջների կողքին: Արդյոք նրա՞նց էլ են անհրաժեշտ դռներ, որոնք նրանց ուղղակիորեն կկապեն հարևանների հետ: Պե՞տք է, որ նրանք իրենց հարևաններին շատ ամուր միանան, որպեսզի ամուր շերտ ստեղծեն, կամ որպեսզի ջուրը չանցնի հյուսվածքի միջով: Այս բոլոր գործառույթներն ապահովող միացումները կարելի է գտնել տարբեր տեսակի բջիջներում, և այստեղ մենք հերթով կանդրադառնանք դրանցից յուրաքանչյուրին:

Պլազմոդեսմներ

Բուսական բջիջները, պատված լինելով բջջապատերով, չեն շփվում միմյանց հետ պլազմայի թաղանթի լայն ձգումներով, ինչպես կարող են անել կենդանական բջիջները: Սակայն նրանք ունեն հատուկ միացումներ, որոնք կոչվում են պլազմադեսմներ (եզ․՝ պլազմադեսմ)։ Սրանք հատուկ վայրեր են, որտեղ խոռոչ է բացվում բջջապատի վրա՝ թույլ տալով, որ ցիտոպլազման փոխանակվի երկու բջիջների միջև:

Պլազմադեսմները կապված են պլազմային թաղանթի հետ, որը շարունակական է երկու բջիջների թաղանթների հետ: Յուրաքանչյուր պլազմոդեզմ պարունակում է ցիտոպլազմա, որը տարածվում է դրա միջով՝ իր հետ բերելով էնդոպլազմային ցանցի էլ ավելի բարակ մասը (վերը նշված գծապատկերում չի ցուցադրվում):

Որոշակի չափերից փոքր մոլեկուլները (չափի բացառման սահմանը) պասիվ դիֆուզիայով ազատորեն շարժվում են պլազմադեսմային անցուղիներով: Չափի բացառման սահմանը տատանվում է բույսերի մեջ և նույնիսկ բույսի բջիջների տեսակների մեջ: Պլազմադեսմները կարող են ընտրողաբար ընդլայնվել (ընդարձակվել)՝ թույլ տալով որոշակի խոշոր մոլեկուլների անցումը, ինչպիսիք են սպիտակուցները, թեև այս գործընթացը դեռևս լավ ուսումնասիրված չէ

^{1, 2}

Անցքերի միջոցով միացումներ

Գործառնական առումով կենդանական բջիջներում անցքերի միջոցով միացումները շատ նման են բույսերի բջիջների պլազմադեսմներին. դրանք անցուղիներ են հարևան բջիջների միջև, որոնք թույլ են տալիս իոնների, ջրի և այլ նյութերի տեղափոխումը

^{3}

: Սակայն, կառուցվածքային առումով, անցքերի միջոցով միացումները և պլազմադեսմները բավականին տարբեր են:

Ողնաշարավորների մոտ անցքերի միջոցով միացումները զարգանում են, երբ թաղանթային վեց սպիտակուցներ, որոնք կոչվում են կոննեքսիններ, կազմում են երկար բլիթանման կառուցվածք, որը կոչվում է կցորդ: Երբ հարակից կենդանական բջիջներում կցորդները կամ անցքերը կամ «բլիթի անցքերը» հավասարեցվում են, բջիջների միջև անցուղի է ստեղծվում (անողնաշարավորները նույնպես նմանատիպ անցուղիներ են առաջացնում, բայց օգտագործում են սպիտակուցների այլ շարք, որոնք կոչվում են իննեքսիններ)

^{4}

Անցքերի միջոցով միացումները հատկապես կարևոր են սրտամկանի համար․ կծկվելու էլեկտրական ազդանշանն արագորեն տարածվում է սրտամկանի բջիջների միջև, երբ իոններն անցնում են այդ անցքերի միջով՝ թույլ տալով, որ բջիջները համատեղ կծկվեն։

Ամուր միացումներ

Բջիջների միջև ոչ բոլոր միացումներն են առաջացնում ցիտոպլազմային կապեր: Փոխարենը՝ ամուր միացումները անջրանցիկ հպում են ստեղծում հարակից երկու կենդանական բջիջների միջև:

Ամուր միացման տեղում բջիջները սերտորեն պահվում են միմյանց դիմաց կլաուդիններ կոչվող սպիտակուցների բազմաթիվ խմբերով, որոնցից յուրաքանչյուրը փոխազդում է իր զույգ բջջի բջջաթաղանթում առկա իր գործընկերների խմբի հետ: Խմբերը դասավորված են շղթաներով, որոնք ճյուղավորվելով խիտ ցանց են կազմում՝ ստեղծելով ամուր հպում

^{5}

Ամուր միացումների նպատակն է կանխել բջիջների արանքից հեղուկի արտահոսքը՝ թույլ տալով, որ բջիջների շերտը (օրինակ՝ օրգանի ներսը պատող) հանդես գա որպես անթափանց արգելք:

Դեսմոսոմներ

Կենդանական բջիջները կարող են պարունակել նաև այլ միացումներ՝ դեսմոսոմներ, որոնք հարակից էպիթելային բջիջների միջև գործում են ինչպես կետային զոդումը: Դեսմոսոմը ներառում է սպիտակուցների համալիր: Այս սպիտակուցների մի մասը տարածվում է թաղանթի վրայով, իսկ մյուս մասը խարսխում է բջջի ներսում եղած միացումը։

Կադերինները՝ ադհեզիայի մասնագիտացված սպիտակուցներ են, որոնք հայտնաբերվել են երկու բջիջների թաղանթների վրա և փոխազդում են նրանց միջև տարածության մեջ՝ թաղանթները պահելով միասին: Բջջի ներսում կադերինները կցվում են ցիտոպլազմային սկավառակ կոչվող կառույցին (աջից պատկերված կարմիրը), որը միանում է միջանկյալ ֆիլամենտներին և օգնում խարիսխելու միացումը։

Դեսմոսոմները կապում են հարակից բջիջները միմյանց՝ ապահովելով, որ ձգվող օրգանների և հյուսվածքների բջիջները, ինչպիսիք են մաշկը և սրտամկանը, անխափան մնան իրար միացած։

Մեջբերում

Այս հոդվածը մշակվել է “Connections between cells and cellular activities”-ից, ըստ՝ OpenStax College, Biology-ի (CC BY 3.0)։ Անվճար ներբեռնիր հոդվածի բնօրինակը այստեղ՝ http://cnx.org/contents/185cbf87-c72e-48f5-b51e-f14f21b5eabd@9.85:21/Biology։

Մշակված հոդվածի արտոնագրի համարն է՝ CC BY-NC-SA 4.0

Օգտագործված գրականություն

Hannahs, G. (n.d.). Plasmodesmata. In Biophysical processes in plants. Retrieved from http://biology.kenyon.edu/edwards/project/greg/pd.htm.
Plasmodesma. (2015, April 4). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Plasmodesma.
Reece, J. B., Urry, L. A., Cain, M. L., Wasserman, S. A., Minorsky, P. V., and Jackson, R. B. (2011). A tour of the cell. In Campbell biology (10th ed., p. 120). San Francisco, CA: Pearson.
Innexin. (2015, August 4). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Innexin.
Tight junction. (2015, April 8). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Tight_junction.

Հավելյալ հղումներ

Cell membranes problem set. (2004). In The biology project. Retrieved from http://www.biology.arizona.edu/cell_bio/problem_sets/membranes/13t.html.

Garrod, D. and Chidgey, M. (2008). Desmosome structure, composition, and function. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes, 1774(3), 572-587. http://dx.doi.org/10.1016/j.bbamem.2007.07.014.

Innexin. (2015, August 4). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Innexin.

Intercalated disc. (2015, July 8). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Intercalated_disc.

Plasmodesma. (2015, April 4). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Plasmodesma.

Raven, P. H., Johnson, G. B., Mason, K. A., Losos, J. B., and Singer, S. R. (2014). Cell structure. In Biology (10th ed., AP ed., pp. 59-87). New York, NY: McGraw-Hill.

Reece, J. B., Urry, L. A., Cain, M. L., Wasserman, S. A., Minorsky, P. V., and Jackson, R. B. (2011). A tour of the cell. In Campbell biology (10th ed., pp. 92-123). San Francisco, CA: Pearson.

Tight junction. (2015, April 8). Retrieved August 11, 2015 from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Tight_junction.

Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։

Մուտք գործել

Դասակարգել ըստ

Առայժմ հրապարակումներ չկան։

Անգլերեն հասկանո՞ւմ ես: Սեղմիր այստեղ և ավելի շատ քննարկումներ կգտնես «Քան» ակադեմիայի անգլերեն կայքում: