Հիմնական նյութ
Քիմիա
Դասընթաց․ (Քիմիա) > Բաժին 5
Դաս 3: Սահմանափակող բաղադրիչի ստեխիոմետրիաՀետազոտության գրավիմետրիկ (կշռային) եղանակ: Շոգիացման գրավիմետրիա
Ներածություն դեպի շոգիացման գրավիմետրիա և նստվածքագոյացման գրավիմետրիա։ Շոգիացման գրավիմետրիայի եղանակը կարող է օգտագործվել մետաղի բյուրեղահիդրատի մաքրության աստիճանը որոշելու համար։
Ինչ է կշռային վերլուծությունը
Կշռային (գրավիմետրիկ) վերլուծությունը լաբորատոր հետազոտման մեթոդների դաս է, որն օգտագործվում է նյութի զանգվածը կամ կոնցենտրացիան որոշելու նպատակով՝ չափելով զանգվածի փոփոխությունը: Քիմիական նյութը, որի քանակը անհրաժեշտ է քանակականացնել, երբեմն կոչվում է հետազոտվող նյութ (անալիտ): Կշռային վերլուծության միջոցով կարող ենք պատասխանել հետևյալ հարցերին.
- Որքա՞ն է հետազոտվող նյութի կոնցենտրացիան լուծույթում:
- Որքա՞ն մաքուր է մեր նմուշը: Ընդ որում՝ նմուշը կարող է լինել ինչպես պինդ վիճակում, այնպես էլ լուծույթի տեսքով:
Հայտնի է կշռային վերլուծության 2 հիմնական տեսակ: Երկուսի հիմքում էլ ընկած է հետազոտվող նյութի ագրեգատային վիճակի փոփոխությունը՝ այն խառնուրդից անջատելու նպատակով, ինչն էլ բերում է զանգվածի փոփոխության: Տարբեր աղբյուրներում կարող ես տեսնել, որ երկու մեթոդներն էլ անվանում են կամ կշռային վերլուծություն, կամ էլ ստորև նշված ավելի բնութագրական անուններով:
Շոգիացման կշռաչափությունը (գրավիմետրիան) ներառում է խառնուրդի բաղադրիչների անջատումը տաքացման կամ քիմիական եղանակով այն քայքայելու միջոցով: Տաքացումը կամ քիմիապես քայքայումն անջատում է խառնուրդում առկա ցնդող կամ անկայուն նյութերը, ինչը բերում է զանգվածի փոփոխության, որը կարող ենք չափել: Շոգիացման եղանակով իրականացվող կշռային վերլուծության օրինակները մանրամասն կուսումնասիրենք այս հոդվածի հաջորդ բաժնում:
Նստվածքային կշռաչափությունը (գրավիմետրիա) օգտագործում է նստվածքագոյացման ռեակցիան, որպեսզի անջատի լուծույթի մեկ կամ ավել մասերը՝ դրանք վերածելով պինդ նյութի: Նյութի ագրեգատային վիճակի փոփոխությունը տեղի է ունենում, երբ հետազոտվող նյութը ռեակցիան սկսում է լուծված վիճակում, ապա փոխազդում է և առաջացնում պինդ նստվածք: Նստվածքը կարող է առանձնացվել լուծույթից ֆիլտրման միջոցով: Ստացված նստվածքի զանգվածի օգնությամբ կարող ենք հաշվել իոնական միացությունների քանակը կամ կոնցենտրացիան լուծույթում:
Այս հոդվածում կուսումնասիրենք քիմիական լաբորատորիայում շոգիացման կշռաչափության կիրառման օրինակ: Կքննարկենք նաև որոշ սխալներ, որոնք կարող ենք թույլ տալ կշռային վերլուծության ընթացքում, և ինչպես դա կարող է ազդել մեր արդյունքների վրա:
Օրինակ: Մետաղի բյուրեղահիդրատի խառնուրդի մաքրության որոշումը շոգիացման կշռաչափության մեթոդով
Վատ նորություն: Հենց նոր մեր լաբորատորիայի օգնականից՝ Իգորից տեղեկացանք, որ նա պատահաբար աղտոտել է շշում եղած start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ն անհայտ քանակի start text, K, C, l, end text-ով: Որպեսզի որոշենք մեր start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մաքրությունը, կեռացնենք 9, comma, 51, start text, գ, end text մետաղի բյուրեղահիդրատի խառնուրդը, մինչև ջուրը հեռանա նմուշից: Եռացնելուց հետո նմուշի զանգվածը նվազեց և դարձավ 9, comma, 14, start text, գ, end text:
Որքա՞ն է start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածային բաժինը սկզբնական խառնուրդում:
Կշռային վերլուծության խնդիրները պարզ ստեխիոմետրիայի խնդիրներ են՝ մի քանի ավել քայլով: Հուսանք՝ հիշում ես, որ ցանկացած ստեխիոմետրիկ հաշվարկ կատարելու համար պետք են հավասարեցված քիմիական ռեակցիայի գործակիցները:
Առաջին հերթին արի վերլուծենք, թե ինչ է կատարվում, երբ եռացնում ենք նմուշը: Մենք հեռացնում ենք ջուրը start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ից, որպեսզի առաջանա անջուր start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, left parenthesis, պ, right parenthesis և ջրի գոլորշի՝ start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, left parenthesis, գ, right parenthesis: Եռացման գործընթացի վերջում մեզ մոտ մնալու է անջուր start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, left parenthesis, պ, right parenthesis-ի և start text, K, C, l, end text, left parenthesis, պ, right parenthesis-ի խառնուրդ: Հետագա հաշվարկներում կանենք հետևյալ ենթադրությունները․
- Նմուշից պակասած ամբողջ զանգվածը գոլորշիացած start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ն է, քայքայման ընթացքում այլ գործընթացներ տեղի չեն ունեցել:
- Ամբողջ ջուրը ստացվել է start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի դեհիդրատացումից:
Ուշադրություն։ Մենք չգիտենք, թե ինչքան start text, K, C, l, end text կա խառնուրդում: Այն կարող է լինել 0, minus, 100, percent, start text, K, C, l, end text՝ ըստ զանգվածային բաժնի, սակայն դժվար թե դա լինի 100, percent, start text, K, C, l, end text, քանի որ եռացնելուց ջուր ենք կորցրել:
Կարող ենք դեհիդրատացման ռեակցիան արտահայտել հավասարեցված քիմիական ռեակցիայի հավասարման միջոցով՝
Հիմնվելով վերևի հավասարման վրա՝ ամեն 1, start text, մ, ո, լ, space, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ից ակնկալում ենք ստանալ 2, start text, մ, ո, լ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, left parenthesis, գ, right parenthesis: Մենք այս ստեխիոմետրիկ հարաբերությունը կօգտագործենք հաշվարկներում, որպեսզի կորցրած ջրի մոլերը վերածենք սկզբնական նմուշում առկա start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլերի:
Այժմ արի քայլ առ քայլ կատարենք հաշվարկները:
Քայլ 1. Հաշվենք նմուշի զանգվածի փոփոխությունը
Տաքացման ընթացքում կորցրած ջրի քանակը կարող ենք գտնել՝ հաշվելով նմուշի զանգվածի փոփոխությունը:
Քայլ 2. Գոլորշացած ջրի զանգվածը վերածենք մոլերի
Կորցրած ջրի քանակը պետք է վերածենք start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի քանակի՝ մոլային հարաբերության միջոցով: Դրա համար անհրաժեշտ է գոլորշիացած ջրի զանգվածը վերածել մոլերի: Դա կարող ենք անել՝ օգտագործելով ջրի մոլեկուլային զանգվածը՝ 18, comma, 02, start text, գ, slash, մ, ո, լ, end text:
Քայլ 3. Ջրի մոլերը վերածենք start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլերի
Ջրի մոլերը կարող ենք վերածել start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլերի՝ օգտագործելով հավասարեցված ռեակցիայի մոլային հարաբերությունը:
Քայլ 4. start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլերը վերածենք գրամների
Քանի որ մենք ցանկանում ենք գտնել start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածային բաժինը, ապա պետք է իմանանք start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածը սկզբնական նմուշում: start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլերը կարող ենք վերածել զանգվածի՝ օգտագործելով start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի մոլեկուլային զանգվածը:
Քայլ 5. Հաշվենք start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածային բաժինը սկզբնական նմուշում
Զանգվածային բաժինը կարելի է հաշվել՝ օգտագործելով քայլ 4-ում ստացված զանգվածի և սկզբնական նմուշի զանգվածի հարաբերությունը:
Կարճ ուղի: Մենք կարող էինք նաև 2-ից 4 քայլերը միացնել մեկ հաշվարկի մեջ (այն պայմանով, որ պետք է առանձնակի ուշադրություն դարձնեինք չափման միավորներին): start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածը start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի (որին հաշվարկներում ավելի կարճ կանվանենք «հիդրատ») զանգվածի վերածելու համար կարող ենք լուծել հետևյալ արտահայտությունը․
start text, Հ, ի, դ, ր, ա, տ, ի, space, զ, ա, ն, գ, վ, ա, ծ, end text, space, equals, space, start underbrace, 0, comma, 37, start cancel, start text, գ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end cancel, space, dot, space, start fraction, 1, start cancel, start text, մ, ո, լ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end cancel, divided by, 18, comma, 02, start cancel, start text, գ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end cancel, end fraction, end underbrace, space, dot, space, start underbrace, start fraction, 1, start cancel, start text, մ, ո, լ, space, հ, ի, դ, ր, ա, տ, end text, end cancel, divided by, 2, start cancel, start text, մ, ո, լ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end cancel, end fraction, end underbrace, space, dot, space, start underbrace, start fraction, 244, comma, 47, start text, գ, space, հ, ի, դ, ր, ա, տ, end text, divided by, 1, start cancel, start text, մ, ո, լ, space, հ, ի, դ, ր, ա, տ, end text, end cancel, end fraction, end underbrace, space, equals, space, 2, comma, 51, start text, գ, space, հ, ի, դ, ր, ա, տ, end text
space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Ք, ա, յ, լ, space, 2, end text, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Ք, ա, յ, լ, space, 3, end text, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Ք, ա, յ, լ, space, 4, end text
space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Գ, տ, ի, ր, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, negative, ի, end text, space, մ, ո, լ, ե, ր, ը, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Կ, ի, ր, ա, ռ, ի, ր, space, մ, ո, լ, ա, յ, ի, ն, space, հ, ա, ր, ա, բ, ե, ր, ո, ւ, թ, յ, ո, ւ, ն, end text, space, space, start text, Գ, տ, ի, ր, space, գ, space, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ն
space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Գ, տ, ի, ր, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, negative, ի, end text, space, մ, ո, լ, ե, ր, ը, space, space, space, space, space, space, space, space, start text, Կ, ի, ր, ա, ռ, ի, ր, space, մ, ո, լ, ա, յ, ի, ն, space, հ, ա, ր, ա, բ, ե, ր, ո, ւ, թ, յ, ո, ւ, ն, end text, space, space, start text, Գ, տ, ի, ր, space, գ, space, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ն
Սխալների հնարավոր աղբյուրներ
Մենք նոր բարեհաջող կիրառեցինք կշռային (գրավիմետրիկ) վերլուծությունը, խառնուրդի մաքրությունը որոշելու համար, ուռա՜: Այնուամենայնիվ, երբ դու լաբորատորիայում ես, ամեն ինչ չէ, որ այդպես սահուն կընթանա: Կարող են կատարվել հետևյալ սխալները.
- Ստեխիոմետրիայի սխալներ։ Ինչպիսի՞ն է start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի դեհիդրատացման ռեակցիան չհավասարեցնելը:
- Լաբորատոր սխալներ։ Օրինակ՝ բավական ժամանակ չտրամադրել ջրի գոլորշիացմանը կամ մոռանալ կշեռքի վրա զրոյացնել ապակյա տարաների զանգվածը:
Ինչպե՞ս կփոխվեր պատասխանը նշված իրավիճակներում:
Իրավիճակ 1. Մոռացել ենք հավասարեցնել ռեակցիան:
Այս իրավիճակում Քայլ 3-ի հաշվարկում կօգտագործեինք սխալ մոլային հարաբերությունը։ Ճիշտ հարաբերություն կիրառելու փոխարեն՝ start fraction, 1, start text, մ, ո, լ, space, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, divided by, 2, start text, մ, ո, լ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end fraction, կօգտագործեինք հետևյալ հարաբերությունը․ start fraction, 1, start text, մ, ո, լ, space, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, divided by, 1, start text, մ, ո, լ, space, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, end fraction։ Արդյունքում կկրկնապատկվեր մետաղի բյուրեղահիդրատի մոլերի թիվը, որը հաշվել էինք Քայլ 3-ում, ինչը նաև կկրկնապատկեր start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի ընդհանուր զանգվածային տոկոսը։ Այսպիսով՝ կգայինք այն եզրակացության, որ մեր նմուշը շատ ավելի բարձր մաքրություն ունի, քան կա իրականում։
Յուրացված գիտելիքի ստուգում։ Որքա՞ն մետաղի բյուրեղահիդրատ (զանգված) կստանայինք իրավիճակ 1-ում:
Առակս ի՞նչ կցուցանե: Մի քանի անգամ ստուգիր և համոզվիր, որ բոլոր ռեակցիաները ճիշտ են հավասարեցված:
Իրավիճակ 2. Ժամանակն ավարտվեց, բայց ամբողջ ջուրը չհասցրեց գոլորշիանալ։
Երկրորդ իրավիճակում մենք ամբողջովին չենք դեհիդրատացրել մեր նմուշը: Ցավոք, սա կարող է պատահել բազմաթիվ պատճառներով: Օրինակ՝ մեր ժամանակը կարող է վերջանալ, ջերմությունը կարող է շատ ցածր լինել կամ գուցե սխալմամբ նմուշը տաքացուցիչից վերցնում ենք ավելի շուտ, քան պետք էր: Ինչպե՞ս է դա ազդում մեր հաշվարկների վրա:
Այս իրավիճակում զանգվածի տարբերությունը, որը հաշվեցինք Քայլ 1-ում, կլինի ավելի փոքր, քան պետք է լինի, հետևաբար Քայլ 2-ում ավելի քիչ ջրի մոլեր կունենանք: Դրա արդյունքում մեր ստացած start text, B, a, C, l, end text, start subscript, 2, end subscript, dot, 2, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text-ի զանգվածային բաժինը ավելի ցածր կլինի՝ համեմատած ամբողջովին դեհիդրատացված նմուշի հետ: Ի վերջո, կթերագնահատենք մետաղի բյուրեղահիդրատի մաքրությունը:
Քիմիկոսները սովորաբար փորձում են խուսափել իրավիճակ 2-ից՝ չորացնելով մինչև հաստատուն զանգված: Սա նշանակում է վերահսկել զանգվածի փոփոխությունը չորացման ընթացքում, մինչև այլևս չնկատես զանգվածի հետագա որևէ փոփոխություն (ինչը կախված է նաև լաբորատոր սարքերի ճշտությունից): Երբ սկսում ես տաքացնել նմուշը, կարող ես սպասել զանգվածի զգալի կորուստի, քանի որ առկա է ջրի կորուստ: Շարունակելով տաքացնել նմուշը՝ զանգվածի փոփոխությունը փոքրանում է, քանի որ նմուշում քիչ ջուր է մնում գոլորշիանալու համար: Ինչ-որ պահի նմուշում այլևս չի լինի բավարար քանակով ջուր՝ զանգվածի զգալի փոփոխություն առաջացնելու համար, այդ իսկ պատճառով չափվող զանգվածը կմնա հաստատուն մի քանի չափումների ընթացքում: Այս ժամանակ կարող ես ենթադրել, որ նմուշդ չոր է:
Լաբորատոր խորհուրդ։ Մակերևույթի մակերեսը կարևոր գործոն է՝ գոլորշիները նմուշից անջատելիս: Ինչքան մեծ լինի մակերևույթի մակերեսը, այնքան գոլորշիացումն ավելի արագ կընթանա: Դու կարող ես մեծացնել նմուշի մակերևույթի մակերեսը՝ հնարավորինս բարակ շերտով տարածելով նմուշդ տաքացվող մակերեսի վրա, կամ պինդ նյութի մեծ կտորները բաժանելով փոքր կտորների, քանի որ խոնավությունը կարող է թակարդվել մեծ կտորների մեջ:
Ամփոփում
Կշռային (գրավիմետրիկ) վերլուծությունը լաբորատոր հետազոտման մեթոդների դաս է, որն օգտագործում է զանգվածի փոփոխությունը հետազոտվող նյութի կոնցենտրացիան հաշվելու նպատակով: Կշռային վերլուծության տեսակներից մեկը շոգիացման կշռաչափությունն է, որը չափում է զանգվածի փոփոխությունը գոլորշիացումից հետո: Դրա օրինակն է խառնուրդի եռացումից հետո զանգվածի փոփոխությունն օգտագործելը՝ մետաղի բյուրեղահիդրատի խառնուրդի քանակը կամ մաքրությունը որոշելու համար: Ահա որոշ օգտակար խորհուրդներ կշռային վերլուծության փորձերի և հաշվարկների համար՝
- Կրկնակի ստուգիր ստեխիոմետրիկ հաշվարկները և համոզվիր, որ ռեակցիան հավասարեցված է:
- Երբ գոլորշիներն անջատում ես նմուշից, համոզվիր, որ այն չորացրել ես մինչև հաստատուն զանգված:
- Միշտ հաշվի առ տարաների զանգվածները:
Կշռային (գրավիմետրիկ) վերլուծության մյուս տեսակի վերաբերյալ ավելին սովորելու համար տե՛ս նստվածքային կշռաչափության մասին այս հոդվածը։
Ուզո՞ւմ ես միանալ խոսակցությանը։
Առայժմ հրապարակումներ չկան։